اهمیت شاهراه سالنگ در رشد اقتصادی کشور و چالشهای موجوده آن

امین الله غفوری  کارشناس ریاست اداره کمک ها

افغانستان تا حدودی زیادی از موقعیت جغرافیایی آن منشا می‌گیرد. در واقع افغانستان نقطه تقاطع آسیای میانه، غرب و جنوب آسیا میباشد. موقعیت جغرافیای افغانستان به آن حیثیت پل ارتباطی میان کشورهای آسیاسی مرکزی و جنوب آسیا را بخشیده است. یکی از مزیت¬های مهم افغانستان استفاده از آن به عنوان کانون ترانزیت و ترانسپورت میان آسیای میانه و جنوب آسیا است. یکی از عوامل دخیل در دسترسی به انرژی مساله ژئوپولتیک هر کشور است. افغانستان به لحاظ موقعیت ژئوپولتیکی که دارد می تواند نقش سازنده‌ای در انتقال انرژی بین کشورهای منطقه بازی کند. افغانستان به خاطر همجواری با کشورهای آسیای میانه به عنوان یکی از منابع مهم انرژی در منطقه و جهان می¬تواند در انکشاف اقتصاد منطقه نقش اساسی داشته باشد.  داخل کشور به هر اندازه یی که سرک ها و شاهراه ها با کیفیت عالی و استندرد در وضعیت خوب قرار داشته باشند، توام با آن با استفاده از وسایل و وسایط ترانسپورتی مجهز، مارکیت خریداران و فروشندگان نزدیکتر شده و تفاوت قیمت که از رهگذر مصارف بلند ترانسپورت به وجود می آید، از بین خواهد رفت. البته در موجودیت همچو شرایط زارعین و صنعتکاران به سهولت میتوانند محصولات خود را به مارکیت های مناسب با ترانسپورت خوب در وقت کم و با مصارف کمتر عرضه نمایند. پس واضح میگردد که در صورت عدم موجودیت راه های درست و اساسی فعالیت خدمات سیستم ترانسپورت به وجه احسن امکان پذیر نبوده و منجر به عدم پیشرفت سکتورهای زراعت، صنعت، تجارت و سایر سکتورهای اقتصاد ملی میگردد. پدیده های طبیعی و تولیدات زراعتی افغانستان عمدتاً شامل معدنیات گوناگون، سنگ های قیمتی و عادی، غله جات و میوه جات و.. میباشند. نظر به خصوصیات طبیعی و شرایط اقلیمی حدود اربعه، این سرزمین به مناطق گرم سیر و سرد سیر تقسیم شده است. لهذا تولیدات هر منطقه با هم متفاوت بوده و دارای عین تولیدات زراعتی نیستند و این موضوع را میتوان یک دلیل خوب برای تجارت داخلی عنوان کرد. بنابراین زمانی که از تجارت و تبادله سخن زده میشود، موضوع اساسی و با هم گره خورده همانا شاهراه های است که در صدر مسائل و معاملات تجارتی قرار میگیرد و مسلم است که بدون موجودیت سیستم انتقالات و وسایل ترانسپورتی نمیتوان تجارت را انجام داد. شاهراه سالنگ به عنوان شاهراه اتصال شمال افغانستان به پایتخت و سایر ولایات جنوبی، شرقی و غربی  وحتا این تنها سرکی است که جنوب آسیا (پاکستان و هند) و ایران را به آسیا مرکزی (تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان) وصل می‌کند. شاهراه سالنگ با داشتن  اولین و بزرگترین تونل در افغانستان که به طول ۲٬۷ کیلومتر شمال کوه هندوکش را با جنوب آن وصل می‌کند. این تونل در ارتفاع ۳۹۵۰ متر از سطح دریا قرار گرفته‌است. کار ساخت این تونل در سال ۱۳۳۷ آغاز و پس از ۶ سال در سال ۱۳۴۳ ختم گردید. با احداث این تونل راه اتصال شمال افغانستان به جنوب آن تا ۱۱۰ کیلومتر کوتاه‌تر شد. تونل سالنگ راه مواصلاتی شش ولایت شمالی و شاهراه ولایات شمال شرقی می‌باشد. سالنگ ها شاهراه که به برفی بیش از حد سردی وتوفان هایش معروف است مسیری پر پیچ وخمی درفصل زمستان سرما که هر دلی را یاری سفر از آن  نیست. شاهراه سالنگ، متصل کننده شمال کشور به پایتخت، شاید بیشترین ترافیک را در میان سایر شاهراه‌های کشور داشته باشد. ترافیک که شب و روز نمی‌شناسد،  چالشهای دیگری که شاهراه سالنگ دارا میباشد نه تنها درفصل زمستان برای مسافران و عابران مشکل آفرین است، بلکه در موسوم گرما نیز هر از گاهی مسدود شده و باعث بروز مشکلات ترافیکی و ضررهای هنگفتی در راستای حمل و نقل و تجارت می گردد. تونل سالنگ تهویه ندارد، سیستم روشنایی ندارد و سیستم  نیز به کلی ویران شده است. در ضمن در مسیر تونل به جای سمنت و ریگ، گل انداخته شده و این گل توسط موتر های سنگین تخریب شده موجب بندش در ترافیک می شود، اگر به مشکلات شاهراه سالنگ توجه نشود ممکن است زمانی فاجعه ای رخ دهد. در هر دو مسیر به تعداد صد ها موتر مسافر بری و باربری درحدود ساعت ها داخل تونل گیر می مانند و این می تواند برای مسافران خطرناک باشد.

چشم دید خودم از کابل به تخار . طول این مسیر ۴۰۰ کیلومتر است و در صورتی که راه‌بندان شدید نباشد، خودروهای مسافربری، آن را در حدود ۷ یا ۸ ساعت طی می‌کنند. بزرگراه در قسمت‌های مختلف تخریب شده است و بیشتر بخش‌ها فقط سنگریزه و خاکی است. داخل تونل‌ سالنگ، بیشتر از بقیه قسمت‌های بزرگراه تخریب شده است. خودروهای باربری به‌صورت بی‌رویه تردد می‌کنند و کاروان‌های حامل زغال‌سنگ، گاهی برای ساعت‌ها مسیر را به روی خودروهای مسافربری می‌بندند.» وهمچنان دولت از خودروهای مسافربری و کامیون‌های باربری مالیات سنگین می‌گیرند، اما هیچ خدماتی را در شاهراه سالنگ، برای سهولت مسافران و راننده‌ها ارائه نمی‌کنند. قبلا به امکانات تهویه هوا و چراغ مجهز بود، اما اکنون بیشتر بخش‌های این تونل‌، تاریک و گاهی بدون امکانات تهویه هوا است. کف این تونل‌ نیز به صورت کامل تخریب شده است و کامیون‌ها نیز گاهی باعث مسدود شدن تونل‌ می‌شوند. نرده‌های کناره تونل کاملاْ از بین رفته است و هیچ‌گونه امکانات حفاظتی برای مسافران و راننده‌ها وجود ندارد.

رانندگان، هنگام عبور از این تونل که در دل یکی از بلندترین قله‌های هندوکش واقع شده است و حدود ۴ هزار متر از سطح دریا ارتفاع دارد، تنها با نور چراغ خودروهایشان می‌توانند عبور کنند. اگر خودرویی در مسیر این تونل از کار بیفتد، به‌دلیل تاریکی و ازدحام، به ندرت راهی برای نجات افراد پیدا می‌شود. در ۲۰ سال گذشته، با وجود اینکه دولت‌های پیشین افغانستان به بهانه بازسازی و ترمیم جاده‌ها و بزرگراه‌ها میلیون‌ها دلار صرف کردند، اما اوضاع شاهراه سالنگ، به‌ویژه در مناطق سالنگ، بهبود نیافته است. سال ۲۰۲۰ وزارت مالیه با انتشار اعلامیه ای گفته بود که این پول در راستای سروی و دیزاین تونل جدید در سالنگ به مصرف می رسد. هزینه مجموعی ساخت تونل جدید بیش از ١٢٩ میلیون دالر هزینه خواهد داشت که پرداخت اضافه از ٩٢ میلیون دالر آنرا کشور چاپان به عهده گرفته است. چاپان گفته بود این مقدار پول را از آدرس صندوق وجهی زیربنایی افغانستان پرداخت می کند. اکنون شاهراه سالنگ تنها مسیر برای انتقال کالاها و مسافران در مسیر کوه‌های هندوکش میباشد. با توجه به نبود بدیل مناسب برای این راه، بیشتر کالاها و مسافران از طریق تونل سالنگ از شمال به کابل می‌رسد. با استفادۀ بیش از ظرفیت این جاده، وضع فعلی آن رو به بدتر شدن است و مسافران و راننده‌گان در این مسیر دشواری‌هایی بسیار را تحمل می‌کنند. بناً دولت امارت اسلامی در قسمت ترمیم وبازسازی این شاهراه توجه جدی نموده تا مشکلات اقتصادی و اجتماعی مردم این مسیر برطرف گردیده و رشد اقتصادی کشور نیز در مسیر بهتر قرار گیرد.