اشتغال زایی و کار آفرینی

 

 

امروزه موضوع اشتغال زایی وکار آفرینی یکی از بزرگترین معضله ای است که اکثر کشور های جهان، حتی کشور های پیشرفته از آن در امان نبوده از تبعات آن رنج می برند و برای کاهش نرخ بیکاری و ایجاد شغل شب و روز تلاش ورزیده و در رفع این معضله و شیوه های حل آن پژوهش نموده به تناسب امکانات خویش راه های مناسبی را پیدا می کنند.

مردم بی چاره و بی بضاعت ما نیز ازین ناحیه بی غم نبوده از این ناحیه بیشترین رنج را می برند، و همواره در تلاش رزقی هر گونه رنج و زحمات را متحمل شده تا برای خود و عیالشان لقمه ای نانی بدست آورند. روی این منظور راه های پر مخاطره ای را در پیش می گیرند  تا به این مأمول برسند که متأسفانه برخی هر گز به این آرمان نرسیده عوض اینکه لقمه ای بدست آورند خود لقمه نهنگ و ماهی می شوند و یا در کشور های اجنبی سرگردان شده از زندگی پر مشقت که به آن مواجه اند، رنج می برند و برخی مایوس شده دست از تلاش ها بر می دارند و یا راه های دیگری را در پیش می گیرند و احیانا به مواد مخدر روی می آورند.

بنابر آنچه تذکر یافت راقم این سطور نگاهی به اشتغال زایی افگنده راه ها و فرایند آن را در طی سطوری چند به بررسی می گیرد تا بتوان در راستای کاهش این معضله کمکی نموده باشد و افراد تشنه کار از آن الهامی اخذ نماید و خود را به ساحل مقصود برساند.

 

اهمیت اشتغال زایی و کار آفرینی

اشتغال زایی اثرات چشمگیری بر افراد و جامعه دارد. زمانی که کسب  و کار ایجاد می شود، تقاضا برای اجناس و خدمات افزایش می یابد که به نوبه خود رشد اقتصادی را تشدید می بخشد. این امر منتج به ازدیاد محصولات، فعالیت های تجارتی، و تولید درامد می شود. سر انجام به عواید مالیاتی برای دولت ناشی می شود. افزون بر آن، ایجاد شغل و کسب و کار نرخ بیکاری را کاهش می بخشد و ثبات مالی و امنیت برای افراد و خانواده را فراهم می سازد. افزون بر آن زمانی که مردم شغلی داشته باشند تمایل به هزینه پول های بیشتری پیدا می کند که در نتیجه هزینه مستهلکین و فروشات پرچون بالا می رود. بدینوسیله به توسعه اقتصاد بیشتر نیرو می بخشد. روی هم رفته، ایجاد شغل نه تنها برای افراد با اهمیت است؛ بلکه صحت و سلامتی اقتصاد  در کل نیز یک امر مهم و حیاتی است.

 

فاکتور هایی که اشتغال زایی را متأثر می سازد

فاکتور های گوناگونی که از وضعیت اقتصادی تا خط مشی حکومت و تغییرات در ترکیب جمعیت دامنه دارد، اشتغال زایی را متأثر می سازد. یکی از فاکتور های نهایت مهم و با اهمیت که اشتغال زایی را متأثر می سازد، رشد اقتصادی که به ازدیاد محصولات داخلی ناخالص یک کشور یا منطقه اشاره دارد، می باشد. هنگامی که اقتصاد در رشد باشد، عملیات و فعالیت کسب و کارگسترش یافته برای استخدام کارمندان بیشتر، چه در سکتور عامه و چه در سکتور خصوصی، نیاز احساس می شود و از  همین رهگذر کار های زیادی پیدا می شود. فاکتور دیگری که  اشتغال را متأثر می سازد پیشرفت های تکنولوژیکی است، به ویژه تکنولوژی های که منتج به خود کار سازی و سودمندی منفعت ها می شود. این کار منتج به استخدام کارگران کمتر شرکت، با پرداخت مزد بالاتری به نسبت موثریت افزوده شده، می شود. افزون بر آن پالیسی های حکومت؛ چون تخفیف مالیات، سبسایدی ها، و ریفورم های تقنینی نیز می تواند به تشویق و ایجاد شغل از طریق مشوق ها برای کسب و کار سرمایه گذاری نماید و تأثیر بسزایی وارد کند. در نهایت تغییرات در ترکیب جمعیت ها، چون افزایش نفوس جمعیت سالخورده ها و تغییر در خصوص مهاجرت ها ایجاد کار را از طریق تغییر موجودیت کارگر و مهارت ها در داخل قوه کار متأثر می سازد.

همین گونه فقدان یا ناتوانی در تهیه برنامه ها و طرحهای اساسی و هدفمند برای ایجاد شغل، سیاست گذاری های نادرست و غیر اصولی، کم توجهی و بی پروایی به اشتغال و فرهنگ کار آفرینی و اولویت دادن سایر مسایل نسبت به اشتغال زایی، دولتی بودن امور و عدم استفاده مناسب از ظرفیتهای سکتور خصوصی، کمبود نیرو های متخصص و ماهر، محدود بودن زمینه های کار آفرینی، وضعیت اقتصادی ور شکسته ونیز جغرافیای کشورها، محدودیت در دسترسی به بازار های داخلی و خارجی، نامناسب بودن راههای مواصلاتی و ارتباطی، عدم بهره مندی از مواد اولیه، تحریم وفشار های اقتصادی، فقدان قوانین مناسب، بروکراسی های زاید، همچنین فساد محسوس و نامحسوس موجود و موثر در سیستم اداری کشورها، ضعف  ناتوانی دولتها در حمایت و پیشتبانی هدفمند و منظم از تولید، فرهنگ و رفتاری های اجتماعی، انتظارات غیر منطقی برخی از افراد جویای کار و حتی مولفه های مانند اراده و انگیزه، اعتماد به نفس، قدرت تصمیم گیری و ریسک پذیری و همین گونه خلاقیت و ابتکار عمل فردی را می توان از مهم ترین عوامل موثر در بیکاری به شمار آورد که متأسفانه در کشور ما بیشترین این عوامل موجود است و سد بزرگی فرا راه اشتغال زایی ایجاد نموده است.

 

فرایند اشتغال زایی و کار آفرینی

حال با توجه به نرخ نسبتا بالایی بیکاری در کشور، باید درک کنیم که چگونه اشتغال زایی کنیم؟ در پاسخ به این سوال قبل از هر چیز دیگر قابل  ذکر است که اشتغال زایی الزاما وظیفه دولتها نیست؛ بلکه دولتها مسؤولیت دارند تا با برنامه ریزی مناسب حمایت های مادی و معنوی در ابعاد مختلف، شرایط را برای دستیابی به این هدف فراهم نمایند. بنابرین پیش از همه باید تفکر نادرست را که دولت باید برای هر فرد وظیفه دولتی فراهم سازد، از ذهن خود دور سازیم؛ زیرا این طرز تفکر باعث شده است که مردم، به ویژه جوانانی که تحصیلات عالی خویش را در رشته های گوناگون به پایان رسانیده اند، همچو توقع را به سر پروراند. متأسفانه آنهایی که دچار این نوع طرز تفکر  اند همچو توقع را دارند، در حالی که در مقدور دولت نبوده و نمی تواند برای این جوانان که تعداد ایشان همه ساله رو به افزایش است این توقع ایشان را بر آورده سازد. دولت صرف مسؤولیت دارد تا زمینه های مناسبی را برای رفع این عطش کاری شهروندان کشور مساعد سازد و برنامه ها و فرایند های کار آفرینی واشتغال زایی را طرح نماید. برخی فرایند های اشتغال زایی به طور فشرده در زیر تذکر داده می شود؛

1- به عنوان نخستین گام پیش از هر اقدام دیگری، ضمن توجه به موانع و مشکلات که در بالا تذکر یافت، با بررسی و مطالعه کافی پیرامون ظرفیت ها و زمینه های اشتغال زایی و کار آفرینی در کشور، شناخت لازم از فرصت های شغلی موجود را کسب نماییم. مشورت با افراد صاحب نظر و متخصص در دستگاه های ذیربط دولتی و مراکز عملی و همچنین افراد مجرب و فعال در زمینه مورد نظر نقش تعیین کننده ای دارد.

2- نیاز سنجی گام بعدی از مرحله کار آفرینی و ا شتغال زایی به شمار می رود، به این معنی که قبل از ورود به موضوع، باید بدانیم که موضوعات و زمینه های مورد نظر در کوتاه مدت وحتی دراز مدت در ردیف نیاز های فعلی یا اولویت های کنونی جامعه در داخل یا خارج از کشور قرار دارد، یا خیر.

3- از امکان سنجی می توانیم به عنوان سومین گام نام برد؛ چرا که گاهی به عنوان مثال تولید یک محصول جزو اجناس پر مصرف و نیاز های مهم و حتی دارای اولویت یک جامعه قرار دارد؛ اما شرایط و بستر های لازم مانند مواد اولیه، امکان حمل و نقل یا نیروی متخصص برای تولید محصول مورد نظر در ابعاد مختلف فراهم نیست. در این رابطه باید تمامی امکانات و ظرفیتهای قابل حصول و همچنان همه موانع، مسایل و مشکلات احتمالی را مورد توجه قرار دهیم.

4- چهارمین گام فهرست نمودن سوالاتی است، که پاسخ آنها بیانگر شرایط، وضعیت و تواناییهای ما در قبال کار مورد نظر می باشد. به عنوان مثال: اهداف، موضوع کار، تخصص و مهارتهای فردی و گروهی موجود و مورد نیاز، انگیزه و علاقمندی به موضوع، بر آورد مالی و بررسی میزان سرمایه گذاری و امثال آن؛ سوالاتی هستند که می تواند در شناسایی و انتخاب موضوع مورد نظر به ما کمک کند.

5- در نهایت باید کار را با توکل و امید به خدا  بر اساس طرح و نقشه مناسب و از پیش آماده، آغاز نماییم. عدم دستیابی به همه انتظارات و یا حتی شکست احتمالی نباید بلا فاصله مانع از  ادامه کار ما شود.

زمانی اقتصاد رشد می کند و اشتغال زایی صورت می گیرد که حکومت مردم را آزاد می گذارد تا تحقیق کند، تخلیق کند، اختراع و نوا آوری کنند و سود ببرند. رشد اقتصاد و اشتغال از دخالت نکردن حکومت و اجازه دادن سکتور خصوصی به انجام کار های مشروع و سودمند است؛ یعنی اجناس را تولید کنند و خدمات را ارایه نماید..

همانگونه که تذکر یافت کشور ما علی رغم مشکلات فراوان اقتصادی بستر خوبی برای اشتغال زایی هست که از نظر راقم این سطور می توان به صورت فشرده برخی آن را تذکر داد:

تا چه وقت جوانان به ویژه تحصیل کرده ها حکومت را مورد سرزنش و ملامتی قرار می دهند و انتظار دارند تا حکومت تغییری را بیاورند و یا تغییر کنند؟ زمانی که این جوانان به عنفوان جوانی می رسند، مسؤولیت به عهده آنها می باشند. باید فورا دست به کار شوند تا آینده خویش را شگوفا و بهتر سازند. جوانان نباید تماشاگر اقتصاد خود باشند، بلکه شریک خوبی باشند.

جوانان برای دریافت شغل غالبا بر حکومت اتکا دارند و توقع می برند که حکومت باید برای ایشان شغل مهیا سازد و آنها را به کار بگمارند. بی خبر از این که وظیفه حکومت این نیست که کار ایجا کند و شغل آفرینی نماید. بلکه وظیفه حکومت است تا محیط و فضایی را اایجاد کند تا مردم بتوانند کار های خود را انکشاف بخشند. این فرایندی است که کار یابی را که تا هنوز تصور هم نمی کردیم ایجاد می کند. مسؤولیت تغییر اشیا، ایجاد کار و کسب و شگوفا نمودن اقتصاد هر کشور به دوش جوانان است نه حکومت.

 

 

نقش دولت در اشتغال زایی و کار آفرینی

نقش دولت در مساعد ساختن زمینه کار مهم و چند بعدی است. دولت  می تواند از طریق تطبیق پالیسی که رشد اقتصادی را تشدید و انکشاف می بخشد نقش مهمی را در ایجاد شغل بازی کند. یکی از راههای که دولت می تواند اشتغال زایی کند تطبیق پروژه های عام المنفعه؛ چون ساختن راه ها، پل ها و سایر زیربنا هاست. این پروژه ها فرصت های استخدام را بر کار گران فراهم ساخته اقتصاد محل را رشد و تقویت می بخشد.

راه دیگری که دولت می تواند اشتغال زایی کند، تمویل تحقیق و ابتکارات انکشافی است. این امر نو آوری، و سرمایه گذاری در تکنولوژی های جدید، که ممکن است منتج به ایجاد صنعت های جدید و کار و بار شود، تشویق و ترغیب می کند. افزون بر آن دولت ممکن است تخفیف ویژه مالیات یا سبسایدی را به شرکت هایی که شغل ایجاد می کند، با فراهم کردن انگیزه های بیشتر برای کسب و کار به تعداد کارمندان توسعه بخشیده افراد بیشتر را به کار بگمارد.

همچنان دولت ها نقش مهمی در تنظیم بازار کار و اطمینان بخشیدن فعالیت های مناسب کار از طریق انفاذ قوانین مزد و کار و حفظ اضافه کاری بازی می کند و اطمینان حاصل می کند که کار گران به طور مناسب مزد دریافت می کنند و هنگام کار برخورد های مناسب با ایشان صورت می گیرد. افزون بر آن، برنامه های آموزشی را تمویل می کند تا افراد را کمک کند مهارت های لازم را که برای کامیابی در قوای کار لازم است کسب کند که منتج به سودمندی و ایجاد کار می شود.

 

زمینه های اشتغال زایی در افغانستان

اما علی رغم همه این عوامل و عدم اراده و انگیزه می توان ادعا کرد که کشور ما بستر خوبی برای اشتغال زایی بوده دارای زمینه های مساعد و خوب می باشد. لذا به نظر می رسد امکان کار آفرینی و اشتغال زایی در افغانستان در بخش های مختلف به خصوص در بخش زراعت، صنعت و تولید، بهداشتی، معدن کاری، انکشافات در عرصه های ساختمانی، تعلیمی واداری و سایر عرصه ها که نیاز به گسترش و بهبود بخشیدن آن بیشتر محسوس است، وجود دارد.

کسانی که تشنه وظیفه و کار اند و نتوانسته اند در نهاد های خصوصی راه بیابند، چشم به سکتور عامه دوخته اند و توقع دارند تا از هر طریق ممکن خو را شامل کار سازند وبه باور آنها منبع اشتغال دولت هست نه کسی دیگری . بنابران همه تلاش های خود را در راستای کسب و ظیفه به خرج داده از هر طریق ممکن؛ از قبیل و اسطه نمودن و سایر راه های مشروع و نامشروع تلاش به خرج می دهند تا به مقامی برسند، بی خبر از این که دولت امکانات کافی برای تقرری افراد نداشته و از توانایی های محدودی بهره مند است.. جوانان باید ابتکار عمل را به دست گرفته با اعتماد به نفس خود از کار یابی دریغ نورزند . به امید روزی که سطح بیکاری در کشور به صفر تقرب کند و دیگر کسی نیاز نداشته باشد تا خانه دیگران را آباد و شاد سازند، بلکه به خانه و کاشانه خود شگوفایی بخشد.