نویسنده: عبدالبصیر عمرشاه خیل، محقق دکتورای اقتصاد و تجارت بین الملل

مقدمه

تدارکات سبز ابزار مهمی برای دستیابی به اهداف سیاست زیست محیطی مرتبط با تغییرات آب و هوایی، استفاده از منابع و مصرف و تولید پایدار است. (Buying Green, 2016)تدارکات سبز یعنی مجموع فرآیندهایی که باعث کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای، اجرای فرآیندهای عملیاتی پایدارتر و کاهش آلودگی محیط زیست می‌شود می‌گویند. در حال حاضر اوضاع محیط زیست اصلا" خوب نیست و چیزی که شرکت‌ها را از همدیگر متفاوت میکند همین اقدامات مختلف برای بهبود محیط زیست است. یک استراتیژی درست و مدون، باعث می‌شود تا علاوه بر سازگاری شرکت با محیط زیست، یک سود بسیار مناسب نیز برای آن برند به ارمغان بیاید. این استراتیژی‌ها باعث بهبود عملکرد و فرآیند‌های شرکت شده و همچنین به دلیل پرداختن به موضوع محیط زیست بدون شک باعث بهبود اعتبار برند خود خواهند شد. از این که تدارکات یک بخش مهم فعالیت های اقتصادی یک اداره و حتی یک دولت را تشکیل میدهد و به حیث یک علم پیچیده و گسترده در مدیریت درست بودجه و تقویت وضعیت اقتصادی اداره نقش بسزایی دارد، همچنان پرداختن به بحث کامل تدارکات سبز وقت، دقت، تحقیق و کار زیادی میخواهد، بنا بر این درین بخش به طور کوتاه بالای اصول تدارکات سبز که با تطبیق آن میتوان به محیط زیست و تنوع زیستی کمک زیادی کرد مختصرا" معلومات میدهیم. اصول تدارکات سبز عبارت اند از: کاهش مصرف انرژی، کاهش ضایعات، استفاده از مواد پایدار، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و کاهش مصرف آب.

مصرف انرژی را میتوان با رعایت نکات زیر انجام داد:

1. استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر.
2. بهینه‌سازی مصرف انرژی در زنجیره تأمین.
3. استفاده از فناوری‌های هوشمند.
4. تأمین نور و گرمایش کارآمد.
5. آموزش و آگاهی‌بخشی.

کاهش ضایعات را میتوان از طریق تدارکات سبز با عملی کردن نکات زیر تطبیق کرد:

1. انتخاب محصولات با عمر طولانی.
2. استفاده از بسته‌بندی‌های کم‌حجم و قابل بازیافت.
3. خرید محصولات قابل بازیافت و بازسازی.
4. کاهش مصرف کاغذ.
5. مدیریت درست زباله‌ها.
6. تشویق به استفاده مجدد از محصولات.
7. تدوین خط مشی‌های تدارکات سبز.
8. انجام ارزیابی زیست‌محیطی.

تدارکات سبز را همچنان میتوان با استفاده از مواد پایدار ذیلا" انجام داد:

1. انتخاب مواد تجدیدپذیر.
2. مواد بازیافتی و قابل بازیافت.
3. کاهش استفاده از مواد کیمیایی مضر.
4. استفاده از مواد با عمر طولانی.
5. استفاده از مواد محلی و بومی.
6. انتخاب مواد با کمترین ردپای کاربنی.
7. آموزش و آگاهی‌بخشی.
8. تدوین سیاست‌های تدارکات سبز.

همچنان تدارکات سبز باعث کاهش انتشار گاز های گلخانه ای میشود که میتواند از طریق تعقیب قدمه های زیر صورت گیرد:

1. انتخاب محصولات با مصرف انرژی کمتر.
2. ترویج استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر.
3. کاهش انتشار در زنجیره تأمین.
4. بهینه‌سازی حمل‌ونقل.
5. استفاده از مواد پایدار و کم‌کاربن.
6. بهینه‌سازی فرایندهای تولید و عملیات.
7. اجرای برنامه‌های جبران کاربن.
8. آموزش و آگاهی‌بخشی.
9. اندازه‌گیری و گزارش‌دهی انتشار گازهای گلخانه‌ای.

کاهش مصرف آب نیز یکی از مولفه های ضروری تدارکات سبز است که میتوان از طریق رعایت نکات زیر به آن دست یافت:

1. انتخاب تجهیزات و لوازم بهینه.
2. استفاده از فناوری‌های بازیافت آب.
3. بهینه‌سازی فرآیندهای تولید.
4. آبیاری هوشمند و کم‌مصرف.
5. کاهش هدررفت آب.
6. تدوین و اجرای سیاست‌های صرفه‌جویی در مصرف آب.
7. استفاده از مواد و محصولات کم‌مصرف آب.
8. اندازه‌گیری و نظارت مصرف آب.
9. استفاده از آب‌های غیرقابل نوش.

پالیسی‌سازی برای تدارکات سبز به معنای ایجاد چارچوب‌ها و دستورالعمل‌های است که هدف آن‌ها ادغام ملاحظات زیست‌محیطی و پایداری در فرآیندهای خرید و تأمین کالا و خدمات است. این سیاست‌ها به سازمان‌ها کمک می‌کنند تا با کاهش اثرات منفی زیست‌محیطی، مصرف منابع را بهینه کنند و به اهداف توسعه پایدار دست یابند. قانون تدارکات افغانستان مصوب سال 1385 خورشیدی در ماده نهم خود بر اتخاذ تدابیر لازم جهت حفظ محیط زیست در مراحل تدارکات و تطبیق قرارداد ها حکم میکند. (قانون تدارکات افغانستان, 1385) همچنان طرز العمل تدارکات مدون سال 1395 خورشیدی در حکم شماره 6 خویش بر حفظ محیط زیست از طرف اداره و قراردادی تاکید میکند. (طرز العمل تدارکات, 1395)

پلان‌گذاری برای تدارکات سبز به معنای ایجاد یک نقشه راه جامع است که به سازمان کمک می‌کند تا به اهداف پایداری زیست‌محیطی دست یابد. این فرآیند شامل تعیین اهداف، ایجاد استراتیژی‌ها و تعریف اقدامات عملی برای بهبود عملکرد زیست‌محیطی در تمام مراحل تدارکات است.

اسناد داوطلبی بر اساس تدارکات سبز شامل معیارها و شرایطی است که تأمین‌کنندگان باید برای شرکت در فرآیند مناقصه یا داوطلبی رعایت کنند. این اسناد باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که تأمین‌کنندگان را به ارائه محصولات و خدمات سازگار با محیط‌زیست تشویق کنند. توجه به تدارکات سبز در فرآیند ارزیابی آفرها (پیشنهادات) می‌تواند تأثیرات مثبت زیادی بر محیط زیست و عملکرد سازمان‌ها داشته باشد.

نتیجه گیری

تدارکات سبز به فرآیند خرید و تأمین کالاها و خدمات با توجه به معیارهای زیست‌محیطی و پایداری اشاره دارد. این مفهوم به دنبال کاهش تأثیرات منفی زیست‌محیطی در تمامی مراحل چرخه عمر محصولات و خدمات از جمله تولید، حمل و نقل، استفاده و دور انداختن آنهاست. تدارکات سبز کمک می‌کند تا مصرف منابع طبیعی کاهش یابد و آلودگی‌های زیست‌محیطی کاهش پیدا کند، که به حفظ منابع طبیعی و کاهش تغییرات اقلیمی کمک می‌کند. با انتخاب محصولات و خدمات با مصرف انرژی و منابع کمتر، سازمان‌ها می‌توانند هزینه‌های مربوط به انرژی، پسماند و دیگر منابع را کاهش دهند. سازمان‌هایی که به تدارکات سبز پایبند هستند، می‌توانند تصویر مثبتی از خود به عنوان شرکت‌های مسئول اجتماعی و محیط‌زیستی ایجاد کنند که می‌تواند به جذب مشتریان و تقویت برند کمک کند. مصرف‌کنندگان به طور فزاینده‌ای به مسائل زیست‌محیطی توجه دارند و تمایل به خرید محصولات سبز و پایدار دارند. پیاده‌سازی تدارکات سبز می‌تواند به برآورده کردن این تقاضا کمک کند. پیاده‌سازی شیوه‌های تدارکات سبز می‌تواند به توسعه و پذیرش تکنالوژی‌های جدید و نوآورانه که به کاهش تأثیرات زیست‌محیطی کمک می‌کنند، منجر شود و رقابت‌پذیری را افزایش دهد. تدارکات سبز بخشی از مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها است و به سازمان‌ها کمک می‌کند تا به اهداف پایداری و توسعه پایدار دست یابند. در مجموع، تدارکات سبز به سازمان‌ها کمک می‌کند تا نه تنها اثرات زیست‌محیطی خود را کاهش دهند بلکه عملکرد اقتصادی و اجتماعی خود را نیز بهبود بخشند.

فهرست منابع

قانون تدارکات افغانستان. (1385). کابل: اداره تدارکات ملی.

طرز العمل تدارکات. (1395). کابل: اداره تدارکات ملی.

Buying Green. (2016). Luxembourg: European Commision.