شاهراه، کابل- چین: اهمیت اقتصادی و چالش ها

عبدالبصیر عمر شاه خیل
محقق دکتورای اقتصاد و تجارت بین الملل

مرز میان افغانستان و چین، مرز کوتاه در منتهی الیه شمال شرقی افغانستان، دورتر از بسیاری از نقاط کشور یا مناطق شهری هر دو کشور، در انتهای دهلیز طولانی و باریک واخان قرار دارد. طرف چینی مرز دره چالاچیگو است. این مرز توسط چندین گردنه کوهستانی از جمله گذرگاه واخجیر در جنوب و گردنه تگرمانسو در شمال می‌گذرد.
ولایت بدخشان با کشور های چین، تاجیکستان و پاکستان سرحد مشترک داشته و دارای قدامت تاریخی میباشد.
این آستان با وضعیت جغرافیائی که دارد از اهیمت ویژه اقتصادی، سیاسی و نظامی بر خوردار بوده و ظرفیت های بالقوه ای برای رشد اقتصادی افغانستان و به ویژه خود این ولایت را دارد. بدخشان از دید گاه تاریخی مشترکات فرهنگی و زبانی با سه کشور همسایه افغانستان داشته و سالیان دراز در ترویج زبان و ادبیات فارسی درین حوزه نقش فعال داشته است. بدخشان با وجود اینکه از جاذبه ویژه ای برای جذب جهان گردان داشته که تسریع رشد اقتصادی آن از ناحیه توجه به ا ین صنعت ضریب بالائی دارد. بر علاوه دارای منابع طبیعی فروان چون نفت و گاز، منابع آبی فراوان با ظرفیت فوق العاده انرژی، سنگ های قمیتی و فلزات نادر و کمیاب به ارزش ملیارد ها دالر میباشد. (ضیائی, 2013)
ولایت پنجشیر در شمال شرقی افغانستان و کابل پایتخت کشور واقع شده و فاصله این ولایت تا کابل 120 کیلومتر است. این منطقه تا سال 1383 بخشی از ولایت پروان به‌حساب می‌آمد، اما پس از آن مستقل شد. پنجشیر هم‌اکنون با هفت ولایت تخار، بغلان، کاپیسا، نورستان، بدخشان، لغمان و پروان همسایه است. از نظر جغرافیایی این ولایت کوچک بیش از ۱۲۶ دره بزرگ دارد که ده‌ها دره کوچک از آنها منشعب می‌شوند. پنجشیر به‌دلیل وجود کوه‌های بلند و یخچال‌های طبیعی می‌تواند هنگام زمستان برف زیادی را ذخیره‌سازی کند و به همین دلیل منطقه‌ای پرآب به‌ شمار می‌رود. در فصل‌های گرم چشمه‌های زیادی به‌دلیل آب شدن برف ارتفاعات در پنجشیر شکل می‌گیرند که همه به رودخانه اصلی این منطقه مشهور به دریای پنجشیر می‌ریزند.
اما درین نوشته مختصر بر اهمیت اقتصادی انکشاف شاهراه کابل- چین و تسهیل و توسعه تجارت با کشور چین که گفته میشود با نفوس نزدیک به یک و نیم ملیاردی خویش بیشتر از 22 فیصد تمام نفوس جهان امروز را در خود جای داده است میپردازیم.
چین در شرق افغانستان قرار داشته و با افغانستان تقریبا 65 کیلومتر سرحد مشترک دارد که ولایت بدخشان را با ولایت سینکیانگ چین و شهر های کاشغر، فارامای، شیخ هنزه، خاش و ارومچی وصل می کند. طول سرک فیض آباد الی سرحد چین که به ولسوالی تاشقرغان چین وصل میگردد تقریبا 495 کیلومتر بوده و از بلندی های مرزی به ارتفاع 5000 متر از سطح بحر عبور میکند. شاهراه چین فیض آباد که همانا تجدید و نوسازی راه ابریشم تاریخی میباشد که برای چندین قرن تجارت بین چین و سائر کشور های آسیایی و اروپایی را تسهیل نموده وشرق و غرب جهان را به هم پیوند میداد.
فاصله فیض آباد تا ولسوالی تاشقرغان چین 495 کیلو متر.  سرک فیض آباد تا ولسوالی بهارک 47 کیلو متر.  سرک ولسوالی بهارک تا ولایت پنجشیر 300 کیلو متر. ولایت پنجشیر تا ولایت کابل:120 کیلو متر. مجموعاً (962) کیلو متر. این فاصله کوتاه ترین فاصله ترانزیت تجارتی میان افغانستان و بزرگترین بازار تجارتی جهان (چین) است که نکات مهم این شاهراه را میتوان چنین خلاصه کرد:
1. دسترسی افغانستان به بزرگترین و ارزانترین بازار جهانی (چین).
2. ایجاد کار در ساخت و ساز و تجارت در مسیر این شاهراه.
3. انکشاف جهان گردی در ولایات در مسیر این شاهراه.
4. تسریع انکشاف اقتصادی افغانستان.
5. افزایش حجم صادرات میان افغانستان و چین.
6. مفاد اقتصادی ناشی از حق العبور ترانزیت میان چین و خاور میانه از طریق این شاهراه کوتاه.
7. امنیت افغانستان و منطقه.
8. دور زدن همسایه های مغرض.
9. بهترین بدیل در پهلوی سایر شاهراه های ترانزیتی به نفع افغانستان و منطقه.
10. پروسس مواد خام افغانستان در تاسیسات زیر بنائی کشور چین.
چالش ها و مشکلات مختلف درونی و بیرونی بر سر راه تطبیق این پروژه بزرگ:
1. چالش های داخلی که باید حل شود:
a. نا امنی.
b. منافع محلی.
c. عدم موجودیت پلان های موثر ملی.
d. کم توجهی دولت مرکزی.
e. بودجه.
2. چالش های بیرونی که میتوان آن را به فرصت تبدیل کرد:
a. رقابت های قدرت های بزرگ منطقه و جهان.
b. مداخلات منفی گرایانه همسایه های افغانستان.
ماخذ ها:
ضیائی، م. (2013، اپریل 24). شاهراه بدخشان چین، اهمیت اقتصادی و چالش ها. Retrieved from کابل پرس: https://www.kabulpress.org/article154331.html
فرهیختگان. (1400، 6 16). پنجشیر کجاست؟. Retrieved from فرهیختگان: https://farhikhtegandaily.com/news
ویکیپدیا. (n.d.). مرز افغانستان–چین. Retrieved فیبروری 20، 2023، from ویکیپیدیا، دانشنامه آزاد: https://fa.wikipedia.org